Банк бизнес пен қоғам мүдделерінің теңгерімділігін қамтамасыз етуге ұмтылады, сондай-ақ ұзақ мерзімді кезеңде тұрақты даму үшін өзінің экономикалық, экологиялық және әлеуметтік мақсаттарының дәйектілігін қамтамасыз етеді. Банк тұрақты даму саласындағы халықаралық стандарттармен бекітілген тұрақты даму қағидаттарын басқару жүйесіне, даму стратегиясына және түйінді процестерге біріктіреді.

Банкте қолданыстағы заңнамаға сәйкес келетін, сондай-ақ тәуекелдерді басқару саласындағы халықаралық стандарттарды ескеретін тәуекелдерді басқарудың тиімді жүйесі жұмыс істейді.

Тәуекелдерді басқарудың бірыңғай тәсілін қалыптастыру және Банктің тәуекелдерді басқарудың интеграцияланған жүйесін құру мақсатында тәуекелдерді басқару саясаты әзірленді. Ол тәуекелдердің негізгі ұғымдары мен түрлерін, тәуекелдерді басқару жүйесінің принциптері мен ұйымдық құрылымын қамтиды, сондай-ақ тәуекел-тәбетті айқындауды және елеулі тәуекелдер тізбесін қалыптастыру тәртібін қамтиды.

Тәуекелдерге ден қоюды бағалау және бақылау құралдарын бағалау процестері мен тәсілдерін айқындайтын тәуекелдерді басқару және ішкі бақылау жүйесіндегі негізгі регламенттеуші құжаттар:

• Тәуекелдерді басқару саясаты;
• Капиталды басқару саясаты;
• Өтімділікті басқару саясаты;
• Нарықтық тәуекелдерді басқару саясаты;
• Кредиттік тәуекелдерді басқару саясаты;
• Төтенше жағдайларды қаржыландыру жоспары;
• Тәуекел-тәбет стратегиясы;
• Ішкі бақылау саясаты;
• Қызметтің үздіксіздігін басқару саясаты;
• Операциялық тәуекелдерді басқару саясаты;
• Ақпараттық қауіпсіздік тәуекелдерін басқару саясаты;
• Ақпараттық технологиялар тәуекелдерін басқару саясаты және басқалар.

Банк тәуекелдерді басқару барысында келесідей елдегі қаржы жүйесінің қатысушысы ретінде реттеуші орган талаптарын ескеріп, түрлі әдістерді қолданады:

• үш қорғаныс желісі жүйесі;
• Банктің тәуекел-тәбет стратегиясын қалыптастыру;
• капитал жеткіліктілігін бағалау;
• өтімділік жеткіліктілігін бағалау;
• Банктің негізгі қаржылық көрсеткіштері бойынша стресс-тестілеуді өткізу;
• басқарушылық есеп беру жүйесінің болуын қамтамасыз ету.

Стратегияны табысты іске асыру үшін Банк стратегиялық мақсаттарға қол жеткізуге және Банктің қаржылық тұрақтылығына әсер етуі мүмкін негізгі тәуекелдерді тұрақты негізде талдайды, оларды барынша азайту жөніндегі тиісті шараларды әзірлейді. Есепті жылы, өткен кезеңдердегідей, Банк реттеуші органның талаптарына айтарлықтай сәйкес келетін өтімділік пен капиталдың жеткіліктілігінің жоғары деңгейін ұстап тұруды жалғастыруда.

Тәуекел-менеджменттің ұйымдық құрылымы

Банктің тәуекелдерді басқаруды ұйымдастыруы Банктің Директорлар кеңесінің, Банктің Директорлар кеңесінің Тәуекелдер және ішкі бақылау комитетінің, Басқарманың, Банктің басқа да уәкілетті органдарының, сондай-ақ тәуекелдерді бағалауға, бақылауға және мониторингтеуге жауапты тәуекел-менеджмент бөлімшелерінің функцияларын олардың арасында өкілеттіктер мен міндеттерді бөле отырып орындауды қамтиды.

Банктің Директорлар кеңесі бизнес-модельді, қызмет ауқымын, операциялардың түрлері мен күрделілігін ескере отырып, тәуекелдерді басқару жүйесінің тиісті жұмыс істеуіне жауап береді және осы тәуекелдерді жабу үшін меншікті капитал мен өтімділіктің қажетті деңгейін айқындау мақсатында елеулі тәуекелдерді анықтаудың, өлшеудің, бағалаудың, мониторингтеудің, бақылаудың және азайтудың тиімді процесін қамтамасыз етеді. Банктің Директорлар кеңесі жанынан ішкі нормативтік құжаттарды әзірлеуді, сондай-ақ Банктің тәуекел-бейінін айқындауды қоса алғанда, Банктегі тәуекелдерді басқару процесін үйлестіруді қамтамасыз ететін тәуекелдер және ішкі бақылау жөніндегі комитет жұмыс істейді. Басқарма өз кезегінде тәуекелдерді басқару процесінің мониторингіне және тәуекелдерді азайту жөніндегі шараларды енгізуге жауап береді, Банктің Директорлар кеңесіне тәуекел-тәбеттің бекітілген деңгейлері және олардың бұзылу себептері (бар болса) бойынша қажетті ақпаратты ұсынуға жауапты болады.

Тәуекел-менеджмент басшысы Банктің Директорлар кеңесінің шешімімен тағайындалады және қызметтен босатылады. Тәуекел-менеджмент басшысы Банктің Директорлар кеңесінің тәуекелдер және ішкі бақылау Комитетімен және Банктің Директорлар кеңесімен тұрақты өзара іс-қимыл жасау үшін жеткілікті өкілеттіктерге, тәуелсіздікке және ресурстарға ие. Ол ішкі бақылау, андеррайтинг және кепілмен қамтамасыз ету, қаржылық және несиелік тәуекелдер саласындағы қызметті ұйымдастырады және үйлестіреді.

Тәуекелдерді басқару бөлімшелерінің міндеттеріне тәуекелдерді жалпы басқару және қаржылық және қаржылық емес тәуекелдерді анықтау, бағалау, басқару және есеп беру бойынша жалпы қабылданған әдістердің/тәсілдердің қолданылуын бақылауды жүзеге асыру кіреді.

Тәбет-тәуекелді анықтау

Банктің Директорлар кеңесі бекіткен Тәуекел-тәбет стратегиясы Банктің стратегиялық міндеттерін орындау, Банк қызметінің негізгі бағыттарының кірістілігі мен Банк қабылдаған тәуекелдер деңгейі арасындағы оңтайлы арақатынасты қамтамасыз етуге, Банктің ұйымдық құрылымының барлық деңгейлерінде тәуекел-мәдениетті енгізуге, сондай-ақ тәуекел-мәдениет шеңберінде тәуекел-тәбет деңгейлерін сақтау практикасын таратуға бағытталған.

Тәуекел-тәбет стратегиясы шеңберінде Директорлар кеңесінің шешімімен басқарылатын тәуекелдерді бағалау үшін сандық деректер, ал қаржылық емес тәуекелдер үшін сапалық деректер қолданылатын сандық және сапалық көрсеткіштер арқылы көрсетілетін тәуекелдердің елеулі түрлері бойынша тәуекел-тәбет деңгейлері және агрегатталған тәуекел-тәбет деңгейі (деңгейлері) бекітіледі. Осы деңгейлер тәуекелдерді іске асыруға жол бермеу не олардың Банктің қаржылық жағдайына теріс әсерін барынша азайту мақсатында Банк қызметінің тәуекел-бейінін ескере отырып, Банктің жалпы стратегиясын іске асыру шеңберінде Банк қызметі жүзеге асырылатын қабылданатын тәуекелдер көлемінің нақты шекараларын айқындайды.

Банктің тәуекелдер жиынтығын айқындайтын және оның тәуекел-бейінін қалыптастыратын тәуекелдің негізгі түрлері, оның ішінде 2024 жылға айқындалған тәуекелдің елеулі түрлері мыналар болып табылады:

Маңызды тәуекелдер:

1. Кредиттік тәуекел;
2. Өтімділік тәуекелі;
3. Нарықтық тәуекел;
4. Операциялық тәуекел;
5. Стратегиялық тәуекел.
6. Ақпараттық технологиялардың тәуекелдері;
7. Ақпараттық қауіпсіздік тәуекелдері;
8. Комплаенс тәуекелі;

Басқа тәуекелдер:

9. Заңды тәуекел;
10. Салық тәуекелі;
11. Беделді тәуекел;
12. ESG тәуекелдері;
13. Сыбайлас жемқорлық пен алаяқтық тәуекелдері;
14. Ішкі бақылау тәуекелдері;
15. Персоналды басқару тәуекелдері;
16. Аудиторлық тәуекелдер.

Тәуекел-тәбеттің жиынтық деңгейі сандық түрде көрсетіледі және кредиттік, нарықтық, операциялық тәуекелдер мен өтімділік тәуекелдерін қамтиды.

2024 жылға бекітілген Банктің тәуекел-тәбетінің жиынтық деңгейінің құрылымы мынадай: кредиттік тәуекел – 69 %, өтімділік тәуекелі – 17 %, нарықтық тәуекел – 13 %, операциялық тәуекел – 1 %.

Банктің бекітілген тәуекел-тәбеті өтінішіне сәйкес тәуекел-тәбет деңгейлерінің сақталу мониторингі мерзімді негізде жүзеге асырылады, оның нәтижелері бойынша ақпарат Банктің Директорлар кеңесін қоса алғанда, Банктің уәкілетті органдарының қарауына жіберіледі.

Тәуекелдерді сәйкестендіру және мониторинг жасау процесі

Банктің тәуекелдерді басқару жүйесі Банктің тәуекелдерін уақтылы анықтау, өлшеу, бақылау және мониторингтеу, сондай-ақ оның қаржылық орнықтылығы мен тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін оларды барынша азайту мақсатында Банк әзірлеген және регламенттеген ішкі рәсімдердің, процестердің, саясаттардың, Банктің құрылымдық бөлімшелерінің өзара іс-қимыл тетігін қамтамасыз ететін компоненттер жиынтығы болып табылады.

Банк тәуекелдерді басқаруға, әсіресе Банктің қаржылық тұрақтылығына, беделіне немесе өтімділігіне айтарлықтай әсер етуі мүмкін елеулі тәуекелдерді сәйкестендіруге және бағалауға баса назар аударады.

Банк елеулі тәуекелдерді сәйкестендіруді келесі жолмен орындайды:

• Банк жоспарлаған операцияларға, тәуекелге ұшыраған барлық баланстық және баланстан тыс баптарға талдау және бағалау жүргізу;
• ағымдағы нарықтық жағдайды талдау және сыртқы және ішкі факторлардың өзгерістерінің тәуекелдерге әсерін талдау;
• тәуекелдерді талдау мен бағалауға арналған құралдар мен индикаторлар жиынтығын әзірлеу.

Сәйкестендіру нәтижелері бойынша Банктің елеулі тәуекелдерін ай сайынғы сандық бағалау осы әдістерде пайдаланылатын жорамалдарды ескере отырып, Банктің тәуекелге ұшырау дәрежесін сенімді бағалауға мүмкіндік беретін әдістермен жүзеге асырылады.

Тәуекелді бағалау белгілі бір уақыт кезеңіндегі ықтимал шығындардың шамасы мен ықтималдығын және олардың Банктің қаржылық жағдайына әсерін анықтаудан тұрады. Сандық бағалау Банктің белгілі бір тәуекел деңгейінде жоғалтуы мүмкін соманы анықтауға мүмкіндік береді.

Маңызды тәуекелдерді бағалау әдістері мыналарды қамтиды, бірақ олармен шектелмейді:

1. ХҚЕС және реттеуші органның талаптарына сәйкес күтілетін кредиттік шығындарды бағалау;
2. Банктің нарықтық тәуекелін бағалау үшін Value-at-Risk (VaR), Expected Shortfall (ES);
3. Банктің пайыздық тәуекелі мен өтімділік тәуекелін бағалау үшін олқылықтарды талдау әдісі (ГЭП – талдау);
4. Банктің пайыздық және баға тәуекелдерін бағалау үшін дюрация;
5. өтімділік тәуекелін бағалау үшін коэффициенттік талдау (LCR, NSFR қоса алғанда, өтімділік коэффициенттерінің әдісі)
6. Стресс-тестілеу: Банктің нарықтық, кредиттік тәуекелін және өтімділік тәуекелін бағалау үшін сценарийлік талдау және сезімталдықты талдау;
7. нарықтық тәуекел мен өтімділік тәуекелін бағалау үшін болашақ ақша ағындарын болжауды қоса алғанда, болжау және модельдеу.

Банк тәуекел деңгейін шектеу мақсатында елеулі тәуекелдерді реттеу тәсілдерін пайдаланады: лимиттеу, әртараптандыру, резервтеу.

Тәуекелдерді басқару жүйесі корпоративтік басқарудың тиімді жүйесін құру және Банк қызметіне тән елеулі тәуекелдер туралы толық, анық және уақтылы ақпарат беру арқылы тәуекелдерге байланысты шешімдер қабылдайтын Банктің уәкілетті органдарының хабардар болуын қамтамасыз етеді.

Ішкі бақылау жүйесі

Банктегі ішкі бақылау жүйесі (бұдан әрі – ІБЖ) Қазақстан Республикасы заңнамасының, Банктік қадағалау жөніндегі Базель комитетінің талаптарына, үздік әлемдік практикаларға сәйкес қалыптастырылған. Банк ішкі бақылау жүйесін құруда 2013 жылғы «COSO интеграцияланған моделі» тұжырымдамасын қолданады. ІБЖ – бұл Директорлар кеңесі, алқалы органдар, құрылымдық бөлімшелер және Банктің барлық қызметкерлері өз міндеттерін орындау кезінде жүзеге асыратын және келесі мақсаттарды орындауға бағытталған күнделікті қызметке енгізілген процесс:

1. банктік тәуекелдерді, активтер мен пассивтерді басқару тиімділігін қоса алғанда, Банк қызметінің тиімділігін қамтамасыз ету, активтердің сақталуын қамтамасыз ету;
2. ішкі және сыртқы пайдаланушылар үшін қаржылық, реттеушілік және басқа да есептіліктің толықтығын, дұрыстығын және уақтылығын, сондай-ақ ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету;
3. Банктің Қазақстан Республикасының азаматтық, салық, Банк заңнамасы талаптарын сақтауын қамтамасыз ету;
4. банкті және оның қызметкерлерін, Банк клиенттерін құқыққа қарсы қызметті жүзеге асыруға тартуға жол бермеу.

Директорлар кеңесі ІБЖ енгізуді қамтамасыз ету арқылы Банк Басқармасының қызметіне бақылауды, сондай-ақ ІБЖ жай-күйін қадағалауды жүзеге асырады. Тәуелсіздік және ішкі бақылау жөніндегі Банк Директорлар кеңесінің комитеті ІБЖ жұмыс істеуін бақылауды, ІБЖ жұмыс істеуінің сапасы мен тиімділігін бағалау нәтижелерін қарауды жүзеге асырады. Банк Директорлар кеңесінің Аудит жөніндегі комитеті ІБЖ тиімділігін бағалау жөніндегі есептерді және ІБЖ бойынша әзірленген іс-шаралардың (түзету іс-қимылдарының) нәтижелері мен орындалу сапасын қарайды және Банк Директорлар кеңесіне ІБЖ жетілдіру бойынша ұсынымдар береді. Банк Басқармасы ІБЖ барлық компоненттерінің және барлық қағидаттарының болуын және жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.

Банк мынадай өзара байланысты элементтерге негізделген ішкі бақылауды жүзеге асыру рәсімдерін әзірлейді:

1. тәуекелдерді басқаруды бақылау;
2. бақылау әрекеттері және өкілеттіктерді бөлу;
3. ақпарат және өзара іс-қимыл;
4. кемшіліктерді бақылау және түзету.

Банк ІБЖ келесі сияқты бақылау құралдарын пайдаланады:

1. ішкі бақылаудағы кемшіліктерді, бұзушылықтарды, қателіктерді анықтау және жою мақсатында Директорлар кеңесі, Директорлар кеңесінің комитеттері, Банк Басқармасы жүзеге асыратын бақылауды;
2. құрылымдық бөлімшелердің басшылары жүзеге асыратын бақылауды;
3. материалдық құндылықтардың нақты болуын және оларға қол жеткізілуін бақылау, материалдық құндылықтарды сақтауға арналған үй-жайларды күзетуді қамтамасыз ету;
4. белгіленген лимиттердің сақталуын тексеру;
5. құқықтар мен өкілеттіктерді келісу және беру жүйесі;
6. Банктің операциялары мен мәмілелерінің бухгалтерлік есеп пен есептілікте уақтылы және дұрыс көрсетілуін тексеру;
7. операциялар мен мәмілелер жасау кезінде Банктің саясаттары мен рәсімдерінің сақталуын тексеру.

Ішкі бақылау тұрғысынан Банктің барлық операциялары мен мәмілелерін міндетті есепке алу қамтамасыз етіледі, оның ішінде бақылау ретінде қаржылық есепке алу мен есептілікті бақылау құралдары пайдаланылады:

1. Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік саласындағы заңнамасына сәйкестігі тұрғысынан Банкте бухгалтерлік есеп жүргізуді қамтамасыз ететін ақпараттық жүйелер және ХҚЕС;
2. Банкте бухгалтерлік есеп жүргізу мәселелері бойынша ішкі құжаттардың болуы;
3. бухгалтерлік есепте операциялар мен оқиғаларды хронологиялық және уақтылы тіркеуді қамтамасыз ету;
4. әрбір операциялық күннің соңындағы жағдай бойынша қаржылық есептілікті қалыптастыру мүмкіндігін қамтамасыз ету;
5. синтетикалық (қорытынды) есептің талдамалық (егжей-тегжейлі) есепке сәйкестігі;
6. операцияларды санкциялау немесе қаржылық есептілікте көрсету процесіне тартылмаған қызметкерлердің бухгалтерлік жазбаларды тұрақты тексерулерін жүзеге асыру;
7. бастапқы құжаттардың негізінде бухгалтерлік жазбаларды жүзеге асыру және бастапқы құжаттардың тиісінше ресімделуін және сақталуын қамтамасыз ету.

Операциялық қызметтегі бақылау іс-әрекеттері мүдделер қақтығысын және оның туындау жағдайларын барынша азайту, құқыққа қайшы іс-әрекеттер жасау, сондай-ақ бір құрылымдық бөлімшеге және (немесе) қызметкерге мүмкіндік беруге жол бермеу мақсатында міндеттерді бөлу шеңберінде бөлінеді:

1. Банк операцияларын және басқа да мәмілелерді жасауға және бір мезгілде оларды есепте көрсетуді жүзеге асыруға;
2. Банктің ішкі құжаттарында белгіленген лимиттерді ескере отырып, ақша төлеуге санкция беруге және оларды нақты төлеуді жүзеге асыруға;
3. Банк клиенттерінің шоттары және Банктің өзіндік Қаржы-шаруашылық қызметін көрсететін шоттар бойынша операциялар жүргізуге;
4. кредит беру кезінде ұсынылатын құжаттардың дұрыстығы мен толықтығын бағалауға және кредитті қайтару мониторингін жүзеге асыруға;
5. мүдделер қақтығысы туындауы мүмкін қызметтің кез келген басқа салаларында іс-әрекеттер жасауға.

Банк операцияларына байланысты келесі бақылау әдістері қолданылады:

1. қос бақылау («төрт көз» және «ортақ қолжетімділік» қағидасы);
2. операцияларды талдау;
3. Банк басшылығын Банк жұмысының көрсеткіштері, қаржылық жағдайлар және бюджеттен ауытқулар туралы ақпаратпен қамтамасыз ету үшін операциялар нәтижелері туралы есептер;
4. Банк персоналын қателерді бақылау және анықтау тәсілдеріне оқыту;
5. деректерді қорғауды қамтамасыз ету;
6. персоналдың қателіктерінен қорғауды қамтамасыз ету;
7. қателерді уақтылы анықтау мақсатында олардың бар-жоғын тексеру.

Ішкі бақылау тұрғысынан қаржылық, операциялық сипаттағы дұрыс және егжей-тегжейлі ақпараттың және Қазақстан Республикасы азаматтық, салық, Банк заңнамасының белгіленген талаптарының сақталуы туралы мәліметтердің болуы қамтамасыз етіледі.